Пётр Конанавіч Канашэвіч-Сагайдачны

Пётр Конанавіч Канашэвіч-Сагайдачны
укр.: Петро Конашевич-Сагайдачний
Нараджэнне	9 ліпеня 1582 Кульчыці, Рускае ваяводства, Малапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Смерць	20 красавіка 1622(1622-04-20) (39 гадоў) Кіеў, Кіеўскае ваяводства, Малапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая
Жонка	Анастасія Паўчэнская[d]
Веравызнанне	Праваслаўная Царква і праваслаўе
Адукацыя	Астрожская акадэмія
Званне	кашавы атаман[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пё́тр Ко́нанавіч Канашэвіч-Сагайда́чны (укр.: Петро Конашевич-Сагайдачний, каля 1582, в. Кульчыці, цяпер Самбірскі раён Львоўскай вобласці Украіны — 10 красавіка (20 красавіка) 1622, Кіеў) — гетман рэестровага казацтва, кашавы атаман Запарожскай Сечы. Арганізатар паспяховых паходаў запарожскіх казакоў супраць Крымскага ханства, Асманскай імперыі і Маскоўскага царства, мецэнат праваслаўных брацтваў.

Маладосць

Пётр Канашэвіч нарадзіўся ў сяле Кульчыці на Перамышльскай зямлі Рускага ваяводства (цяпер Самбірскі раён Львоўскай вобласці) у праваслаўнай сям’і, якая належала да дробнай шляхты. На падставе захаванага памінальнага запісу роду Сагайдачнага, гісторыкі мяркуюць, што бацьку Сагайдачнага звалі Конанам, пасля смерці якога маці прыняла манаскі пострыг («інакіня Макрына»). Елісей, які згадваецца з прозвішчам Казноўскі, гэта, верагодна дзед Сагайдачнага па маці.

Зыгмунт Фогель. Від Астрожскага замка. Канец XVIII стагоддзя

Дакладна не вядома, калі менавіта нарадзіўся Пётр Канашэвіч. Згодна з Багданам Сушынскім, гэта адбылося каля 1550, тады як Алена Апановіч указвала на 1577—1578 гады, а Пётр Сас — дату каля 1582. На падставе меркавання, што ў тыя часы дзяцей, як правіла, звалі ў гонар святога, з днём якога была блізкая дата нараджэння, то Сагайдачны арыентыровачна нарадзіўся каля 29 чэрвеня (9 ліпеня) 1582, на свята апосталаў Пятра і Паўла.

Паводле сучасных меркаванняў, на працягу 1589—1592 гадоў атрымаў пачатковую адукацыю ў Самбары. З 1592 па 1598 гады вучыўся ў Астрожскай акадэмій на Валыні, якая ў той час перажывала перыяд росквіту і дзе працавалі выдатна падрыхтаваныя выкладчыкі.

Горад Астрог быў вялікім праваслаўным культурна-ідэалагічным цэнтрам, у якім з’явілася шмат твораў, накіраваных супраць каталіцызму і Брэсцкай уніі. Інтэлектуальная і ідэйная атмасфера Астрога сфармавалі перакананні і палітычныя погляды Сагайдачнага як дбайнага змагара праваслаўя, які ўсё жыццё паслядоўна адстойваў правы і інтарэсы сваёй царквы. Падчас вучобы Сагайдачны піша твор «Тлумачэнне аб Уніі», у якім выступіў у абарону праваслаўнай веры. Гэты твор быў высока ацэнены сучаснікамі, у прыватнасці, літоўскім канцлерам Львом Сапегам, які назваў працу ў сваім лісце да Язафата Кунцэвіча «найкаштоўнейшаю». Пасля выпуску Сагайдачны пераехаў у Львоў, пасля — Кіеў, дзе працаваў хатнім настаўнікам, таксама памочнікам кіеўскага земскага суддзі.

Уступленне ў Войска Запарожскае. Марскія паходы казакоў

У канцы 1590-х — пачатку 1620-х гадоў асноўная дзейнасць запарожскага казацтва ажыццяўлялася узброеным шляхам — «шабляй» і была накіравана на атрыманне казакамі сродкаў для свайго матэрыяльнага існавання. Зводзілася ў першую чаргу да вайсковага наёмніцтва, самавольных пастояў і кантрыбуцый, таксама захоп ў ворагаў ваенных трафеяў, матэрыяльных каштоўнасцяў, палонных, нападаў на купецкія караблі і г.д.. Захопленыя ваенныя трафеі, у тым ліку прылады, каштоўнасці, а таксама багатыя палонныя давалі казакам магчымасць добра ўзбройвацца і выступаць магутнай ваеннай сілай. Аб’ектам для нападаў запарожцаў была Асманская імперыя і яго васалы, а ў асобныя перыяды — Масковія. Сваю дзейнасць запарожцы абгрунтоўвалі ў першую чаргу абаронай роднай зямлі ад ворага, якая здзяйснялася ў форме апераджальных удараў па яго тэрыторыі і вызваленнем з палону хрысціянскіх палонных.

У канцы XVI стагоддзя, відавочна, каля 1598, Канашэвіч далучыўся да Войска Запарожскага. Вядома, што Канашэвіч доўгі час знаходзіўся сярод запарожцаў, набываючы сваёй адвагай і розумам аўтарытэт. Менавіта на Запарожжы Канашэвіча як майстэрскага лучніка пачынаюць называць «Сагайдачным». Мянушка «Сагайдачны» была досыць распаўсюджанай сярод казакоў у сярэдзіне XVII стагоддзя, асабліва ў Падняпроўе і Брацлаўшчыне.

Ю. Брандт. Бой са шведамі

Удзел у паходах у Валахію і Лівонію

Увосені 1600 вялікі каронны гетман Ян Замойскі арганізуе малдаўска-валашскую ваенную кампанію, да якой далучыліся і некалькі тысяч казакоў. Мэтай гэтай кампаніі была падтрымка Сямёна Магілы (бацька Пятра Магілы) і аднаўленне польскіх уплываў у Малдове, паколькі ў траўні ёй авалодаў валашскі гаспадар Міхай Храбры. У гэтым паходзе як казак удзельнічаў Сагайдачны. 28 кастрычніка 1600 года ў бітве пад вёскай Букаў у Валахіі аб’яднаныя каралеўска-казацкія войскі нанеслі паражэнне Міхаю Храбраму.

У пачатку 1601 кароль Польшчы Жыгімонт III абвясціў аб далучэнні да Рэчы Паспалітай Эстоніі, якая да гэтага належала Швецыі. На заклік караля адгукнуліся запарожскія казакі, што на працягу 1601—1602 гадоў прымалі ўдзел у ваенных дзеяннях польска-шведскай вайны. Сярод іншых казакоў быў і Сагайдачны.

Казацкае войска было самастойнай, асобнай па сваёй структуры і арганізацыі арміяй. Агульная колькасць баявога складу налічвала 2032 воіны; 100—200 вольнанаёмных сялян знаходзілася каля абозу. Войска фармавалася з чатырох палкоў па 500 чалавек, артылерыі і абозу. Кіраўнік кампаніі Ян Замойскі паклаў на запарожцаў функцыі разведкі і забеспячэння бяспечнай зоны вакол асноўнага каралеўскага войска. Нягледзячы на ​​ваенныя поспехі, кампанія апынулася вельмі затратнай для польскай казны. Не хапала грошай на выплату воінам, не хапала цёплай вопраткі, харчавання, боепрыпасаў, корму для коней. Вайна зацягвалася, i яна бачылася казакам абсалютна бесперспектыўнай. У пачатку верасня 1602 запарожцы адправіліся на Украіну, перагружаныя здабычай, параненымі і хворымі воінамі. Пры вяртанні дадому, адчуваючы сваю сілу і бездапаможнасць кароннага ўрада, казакі звярнуліся да рабаванняў і адпомсцілі шляхце і мяшчанам Полацка і Віцебска, якія дапамагалі войскам падаўляць паўстанне Севярына Налівайкі.

Атрыманне Гетманскай булавы. Узяцце Кафы

У лютым 1615 Канашэвич ужо быў уплывовым казацкім палкоўнікам, які меў у сваім падначаленні атрад колькасцю да 3000 казакоў. Гэта вядома з ліста Лукаша Сапегі, які скардзіўся свайму брату Льву на Сагайдачнага, які знаходзіўся на Кіеўшчыне і не захацеў прыйсці на дапамогу польскім падраздзяленням і загадаў сваім казакам адступіць. Як паказваў Лукаш Сапега, Сагайдачны хацеў з дапамогай татараў выцесніць салдат з Украіны, таму што казакі адчувалі да іх «нянавісць».

Увесну 1616 запарожскім гетманам быў Васіль Стрылкоўскі. Прыкладна ў канцы красавіка — пачатку траўня запарожцы здзейснілі паход на турэцкія гарады. Падчас гэтага паспяховага паходу былі ўзятыя гарады Варну і Місіўры. Турэцкі флот, высланы наўздагон, быў разбіты ля вусця Дуная. Летам 1616 г. адбылася змена гетмана: Гетманам Войска Запарожскага быў абвешчаны Сагайдачны. Прычынай яго абрання магло стаць абяцанне арганізацыі большага паходу, чым таго, што быў вясной.

Бітва за Кафу

Запарожцы знішчаюць турэцкі флот і захопліваюць Кафу ў 1616

У хуткім часе пасля абрання гетманам Сагайдачны падрыхтаваў паход да непрыступнай турэцкай крэпасці Кафы (сучасная Феадосія), якая была галоўным нявольніцкім рынкам у Крыме. Туркі, якія яшчэ не аправіліся ад нядаўняй атакі казакоў на гарады Румелійскага ўзбярэжжа, не чакалі такога хуткага нападу на добра ўмацаваную крэпасць. Кафа была вялікім і багатым горадам, насельніцтва якога налічвала ад 70 да 100 000 жыхароў. Кафская крэпасць мала моцныя абарончыя ўмацаванні: 13-метровыя знешнія сцены даўжынёй больш за 5 км. Гарнізон гораду складаўся з 3 янычарскіх орт. Камендант крэпасці меў у сваім распараджэнні каля 300 чалавек, яшчэ 200 салдат былі ў падпарадкаванні капудана — камандзіра ваенна-марскіх сіл.

У ліпені 1616 гетман разам з 6000 казакамі на 120—150 гарбатках адправіўся ў марскі паход. На выхадзе з Дняпра ў Дняпроўска-Бугскім лімане казакі сустрэлі эскадру асманскіх галер, якую разграмілі і захапілі каля паловы судоў. Каб увесці турак у зман адносна сваіх далейшых дзеянняў, Сагайдачны загадаў частцы войска дэманстратыўна вярнуцца на Сеч з захопленай здабычай. З астатнімі войскамі каля тыдня хаваўся паблізу Ачакава. Усыпіўшы пільнасць ворага, казакі працягнулі свой паход.

22 ліпеня 1616 года Канашэвіч разам з 4000 казакамі прыбыў у горад. Ноччу казакі высадзіліся на бераг і падышлі да брамы Кафы. Раптоўным нападам яны захапілі гарадскую цытадэль і ўзяліся рабаваць горад і звальняць хрысціянскіх нявольнікаў. Каб забраць як мага больш палонных на свае чайкі, казакі выкінулі большую частку захопленага дабра, тым самым пацвердзіўшы свой зарок вызваляць з няволі хрысціян, якую давалі перад сваімі паходамі.

Вестка аб узяцці запарожцамі Кафы ўзняла перапалох у Бахчысараі, хан Джанібек Герай схаваўся ў крэпасці Чуфут-Кале. Адначасова хан выслаў наяўныя войскі на ўзбярэжжа Крыму, каб не даць казакам высадзіцца на сушу. Аднак казакі разбілі войска, якое стаяла ім на шляху, аднавілі запасы прэснай вады і спалілі некалькі паселішчаў. Пасля гэтага запарожцы без прыгод вярнуліся да Сечы.

Восенню 1616 Канашэвіч арганізаваў новы паход у Турцыю. Спачатку спаліў турэцкі флот (26 галер) паблізу Мінер, а затым, высадзіўшыся на бераг, нечаканым штурмам узяў Трапезунд. Спрабуючы знішчыць казакоў пры вяртанні дадому, султан адправіў быў эскадру пад камандаваннем адмірала Ціколі-пашы. Аднак у бітве на рэйдзе Сінопа, казакі, патапіўшы тры вялікіх караблі і некалькі меншых, прымусілі турэцкі флот вяртацца ў Стамбул. Пасля гэтай перамогі Сагайдачны атакаваў Стамбул. «Казакі, — кажа турэцкая архіўная хроніка, — увайшлі ў Стамбул, забілі 5000 або 6 000 туркаў, захапілі вялікую колькасць палонных і спалілі палову горада». Ужо ў Сечы, у праліве Конскія воды, казацкая флатылія сустрэлася з пасланай наўздагон эскадрай адмірала Ібрагім-пашы. У кароткай, але жорсткай бітве казакі разграмілі турэцкага адмірала. Па вяртанні, казакі працягвалі атакаваць турэцкія крэпасці. Па сведчанні сучаснікаў, казакі кантралявалі навігацыю паміж Басфорам і Дняпроўска-Бугскім ліманам. Як паказваў вядомы італьянскі падарожнік П’етра дэла Вале ў траўні 1618 года: «Туркі не маюць на Чорным моры ні аднаго месца, якое б не ўзялі і ня разбурылі казакі. Ва ўсякім выпадку яны сёння на Чорным моры такая значная сіла, што, калі прыкладуць больш энергіі, будуць цалкам яго кантраляваць».

Паход 1618 на Маскву

Перадумовы і арганізацыя паходу

На пачатку красавіка 1617 г. кароль Уладзіслаў адправіўся з Варшавы ў паход на Маскву з мэтай атрымаць карону маскоўскага цара, якой у той час валодаў абраны 21 лютага 1613 года Земскім Саборам Міхаіл Раманаў — першы маскоўскі цар у дынастыі Раманавых. У канцы верасня пад Смаленскам войска каралевіча аб’ядналася з войскам Яна Караля Хадкевіча. Увесну кароннае войска Рэчы Паспалітай на чале з прынцам Уладзіславам падышло да Вязьмы і раскінула лагер, чакаючы падыходу падмогі. Аднак ні воінаў, ні грошай не паступіла, таму большасць салдат пакінула лагер. Каб выратаваць каралевіча і выправіць сітуацыю, польскі ўрад звярнуўся па дапамогу да Войска Запарожскага. У сакавіку 1618 дванаццаць запарожскіх сотнікаў сустрэліся з каралевічам Уладзіславам і паабяцалі прывесці яму дваццацітысячная войска.

Шлях да Масквы

Пётр Сагайдачны. Гравюра 1622 г.

У другой палове чэрвеня 6 палкоў 20-тысячнага казацкага войска пад кіраўніцтвам Канашэвіча адправіліся ў Маскву. З сабой запарожцы ўзялі 17 гармат невялікага калібра, артылерыю, каб не запавольваць рух, пакінулі ў Кіеве. Пасля пераправы праз Днепр, войска Сагайдачнага выйшла на Мураўскі шлях, які вядзе ад Крыму правабярэжжам Дняпра ў бок Тулы.

7 ліпеня казакі падышлі пад адзін з найбольш умацаваных гарадоў на поўдні Масковіі — Ліўны. У выніку нечаканай атакі запарожцы хутка ўзялі горад. У палон патрапіў ваявода Мікіта Чаркаскі, іншы ваявода — Пётр Данілаў — забіты падчас бою. Пасля авалодання горадам запарожцы размясціліся ў яго пасадзе, а 10 ліпеня працягнулі шлях.

Атрад у складзе 1000 коннікаў, быў накіраваны да добра ўмацаванай крэпасці — Міхайлава. Аднак пад Міхайлавым казакі пацярпелі першыя няўдачы. Запарожцы намераваліся ў ноч з 21 на 22 жніўня захапіць горад, аднак з-за дрэннага надвор’я падыйшлі да горада толькі 22 жніўня. За гэты час у горад падышло падмацаванне, і план раптоўнай атакі сарваўся. Сагайдачны з галоўным войскам прыбыў пад крэпасць 26 жніўня і быў вымушаны перайсці да звыклай аблогі. Пасля двух спроб захапіць горад штурмам 7 верасня Канашэвіч вымушаны быў пакінуць аблогу, каб паспець аб’яднацца з Уладзіславам ля Масквы.

Наперарэз казакам цар Міхаіл Раманаў накіраваў сямітысячнае войска пад кіраўніцтвам Дзмітрыя Пажарскага і князя Рыгора Валконскага. Гэта войска павінна перашкодзіць пераправіцца запарожцам праз р. Аку і спыніць яго прасоўванне да Масквы. Аднак падчас паходу захварэў Д. Пажарскі, і ўсё кіраўніцтва царскім войскам узяў на сябе ваявода Г. Валконскі. Ён спрабаваў перашкодзіць гетману пераправіцца праз Аку паблізу Каломны.

Першыя баявыя сутыкненні паблізу Зарайска адбыліся 11 верасня, калі авангард запарожцаў разбіў атрад маскоўскіх воінаў і казакі нават змаглі ўварвацца ў гарадскі астрог. 12 верасня Сагайдачны атрымаў ліст ад каралевіча Уладзіслава, у якім той казаў, што сыходзіць з-пад Мажайск а да Масквы, і загадваў гетману неадкладна выступаць, каб прыбыць у раён Сіманавага манастыра. На наступны дзень была склікана казацкая рада, дзе было прынята рашэнне пачаць 14 верасня выступ да Масквы. На працягу 15-16 верасня запарожцы праводзілі аблогу Зарайска, адначасова канцэнтруючы войска блізу ўпадзення р. Асетр у р. Аку і рыхтуючыся да пераправы.

16 верасня першыя 400 казакоў-пяхотнікаў селі на лодкі для пераправы. Між тым, для перашкоды пераправе, да месца высадкі адправіўся Р. Валконскі разам са сваім войскам. Ужо да канца дня каля тысячы запарожцаў высадзіліся вышэй і ніжэй таго месца, дзе стаяла войска маскоўскага ваяводы. Даведаўшыся пра гэта, Валконскі пачаў паспешліва адступаць да Каломны. Яго войска пасцігла дэзертырства, ад яго збеглі атрады маскоўскіх казакоў і астраханскія татары. Нягледзячы на гэта, Валконскі прыняў рашэнне — разам з войскам пакінуць Каломну, пасля чаго спешна адправіўся ў с. Гжэль на адлегласці 65 км ад Каломны. На працягу наступных некалькіх дзён, не сустракаючы супраціву ад дэмаралізаванага маскоўскага войска, Сагайдачны з мінімальнымі стратамі здзейсніў пераправу праз р. Аку.

Карта Масквы з атласу Вілема Блау 1613 г.

Неўзабаве пасля ажыццяўлення пераправы казацкія войскі сталі лагерам паблізу Чаркізава. 28 верасня падчас перамоваў з польска-літоўскім камандаваннем дамовіліся, што злучэнне войскаў адбудзецца 3 кастрычніка ў пасёлку Тушына.

6 кастрычніка войска на чале з П. Сагайдачным адправілася Кашырскім шляхам у бок Масквы. У раёне Данскога манастыра ім перакрыла дарогу маскоўскае войска на чале з Васілём Бутурліным. Цар паслаў супраць Сагайдачнага 6000 коннікаў, усе наяўныя маскоўскія рэзервы. У пачатку бітвы Сагайдачны асабіста змагаўся з маскоўскім ваяводам Бутурліным і зваліў яго з каня. Падчас бою запарожцы знішчылі пярэднія атрады суперніка, і астатняя руская конніца пачала ратавацца ўцёкамі.

Аблога Масквы

8 кастрычніка паблізу Тушына запарожцы аб’ядналіся з сіламі каралевіча Уладзіслава. Як падарунак казакі ўручылі каралевічу лівенскіх і ялецкіх ваяводаў, царскіх паслоў і палонных татараў. Напярэдадні прыбыцця Сагайдачнага літоўскі гетман Ян Караль Хадкевіч распрацаваў план штурму Масквы. Гэты план складаўся ў адначасовым штурме сталіцы з некалькіх бакоў, з галоўнымі ўдарамі ля Арбацка і Цвярскіх варот. Асноўнай атакуючай сілай выступалі польскія войскі і найміты. Войска запарожцаў было падзелена на некалькі частак, частка з іх накіроўваліся на штурм астрога за Масквой-ракой, астатнія павінны былі выконваць ролю рэзерв у і адцягваць царскія войскі ад галоўных напрамкаў.

11 кастрычніка войскі каралевіча Уладзіслава і казакі Пятра Сагайдачнага пачалі наступ на Маскву. Штурм працягваўся на працягу некалькіх гадзін з трох ночы і да світання. Нападаючым удалося ўварвацца ў горад з боку Арбацкіх варот, аднак, не атрымаўшы належнай падтрымкі, атака спынілася. Не бачачы магчымасці працягу атакі, польскія падраздзяленні з невялікімі стратамі адступілі ад горада.

Цяжкая ваенная абстаноўка прымусіла маскоўскую ўладу пайсці на перамовы, якія ўпершыню адбыліся 31 кастрычніка ля Цвярскіх варот. У лістападзе вяліся працяглыя перамовы паміж польскімі і маскоўскімі пасламі. Кожны з бакоў чакаў хуткага знясілення свайго праціўніка. Між тым асобныя атрады запарожцаў працягвалі атакаваць расійскія гарады на поўнач і паўночны захад ад Масквы, руйнуючы Яраслаўскі і Валагодскі паветы, тым самым падрываючы эканамічныя рэсурсы дзяржавы.

У канцы кастрычніка Сагайдачны накіроўвае васьмітысячнае войска на поўдзень ад Масквы, на прылеглыя да левым беразе р. Акі зямлі. Асноўнай мэтай гэтага рэйду было атрыманне м. Калугі — стратэгічна важнага горада з добра ўмацаванай крэпасцю. Уноч з 3 на 4 снежня 1618 пачаўся штурм горада. Запарожцы, у выніку маланкавай атакі, захапілі гарадскі пасад, прымусіўшы гарнізон горада пад кіраўніцтвам ваяводы М. Гагарына замкнуцца ў гарадской цытадэлі. Аблога Калужскага крамля працягвалася аж да падпісання польска-маскоўскага перамір’я.

Рэйд Канашэвіч-Сагайдачнага ў Калугу стаў шокам для маскоўскіх уладаў. Ацэньваючы гэтыя падзеі, Ян III Сабескі паказваў, што менавіта праз гэты рэйд маскавітаў ахапіў жах і запарожцы «як мага хутчэй схілілі іх камісараў да перамоваў». 11 снежня 1618 года было заключана так званае Дэвулінскае перамір’е. Дэвулінскае перамір’е стала найбуйнейшым поспехам Рэчы Паспалітай у супрацьстаянні з Маскоўскай дзяржавай. Польшча атрымала беларускія і ўкраінскія землі, якія да таго былі пад уладай Масквы — Смаленск, Чарнігава-Северская зямля, усяго 29 гарадоў. Польскі кароль афіцыйна захаваў за сабой права прэтэндаваць на расійскі трон. З іншага боку, гэтае перамір’е паклала пачатак завяршэння перыяду пастаянных войнаў у Маскоўскім царстве, які доўжыўся на працягу 15 гадоў.

За свой удзел у маскоўскім паходзе запарожцы атрымалі грашовую ўзнагароду ў памеры 20000 залатых і 7000 штук сукна. Па словах Д. Яварніцкага, па прыбыцці ў Кіеў Пётр Сагайдачны прыняў тытул «гетмана Украіны» і стаў кіраваць той яе часткай, якая прызнавала сябе казацкай.

Хоцінская бітва 1621

Асноўны артыкул: Бітва пад Хоцінам, 1621

Раненне і смерць Сагайдачнага

Сагайдачны быў цяжка паранены ў руку пад Хоцінам атручанай татарскай стралой. Цяжка хварэючы, ён перабраўся ў Кіеў суправаджэнні каралеўскага лекара.

«…на томже пляцу тот наш гетман приехал до Киева, наполы умерлый». У Кіеве ён вельмі пакутаваў ад раны, але працягваў клапаціцца пра лёс Украіны і казакоў, пра іх школы, брацтвы, цэрквы і шпіталі. 10 красавіка 1622 а ад атрыманых ран гетман памёр. Пахаваны ў Кіеве, у Брацкім манастыры.

На месцы яго пахавання была ўсталяваная пахавальная дошка, на якой было напісана:

Тутъ зложилъ Запорозкій Гетманъ свои кости,

Петръ Конашевичъ, ранный въ войнъ: Для Волности Отчизны. Кгды нанъ Турцы моцно натирали, И Постръловъ смертельныхъ килька му задали: Которыми зраненый, Живота доконалъ, Въры Богу, и Кролю, и Войску доховалъ. И умер боронячи Мира ойчистого. За што узычъ му Творче Неба въчистого: Якъ Ревнителю Въры Благочестивои: Въ которой былъ выхованъ зъ молодости своеи. Року Тисеча шесть сотъ Двадесятъ второго, Погребенъ въ Монастыри Брацтва Кіевского, На который Тисячій килка офъровалъ,

А жебы тамъ Науки фундовано жадалъ.

Пахаваны быў Сагайдачны на тэрыторыі Кіева-брацкага манастыра. У 1690—1693 гг. пры рэканструкцыі Багаяўленскай царквы гэтага манастыра магіла гетмана была страчана, а ў 1935 знішчана і сама царква. У цяперашні час на тэрыторыі Кіева-Магілянскай акадэміі рэканструявана умоўная магіла Канашэвіч-Сагайдачнага.

Літаратура

• Сагайдачны (Канашэвіч-Сагайдачны) Пётр Конанавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 74. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Сас П. М. Петро-Конашевич – Сагайдачний: Молоді роки.. — Київ: Інститут історії України НАН України, 2006. — С. 287. — ISBN 966-02-4172-0.
• Сас П. М. Запорожці у польсько-московській війні наприкінці Смути 1617–1618 рр. — Біла Церква: О. В. Пшонківський, 2010. — С. 512. — ISBN 978-966-2083-73-6.
• Сас П. М., Кіркене Г. Хотинська битва 1621 – битва за Центральну Європу. — Київ: Балтія-Друк, 2011. — С. 216. — ISBN 978-966-8137-83-9.

Спасылкі

• Величко С. В. Літопис. Т. 1. / Пер. з книжної української мови, вст. стаття, комент. В. О. Шевчука; Відп. ред. О. В. Мишанич.— К.: Дніпро, 1991.; Літопис. Т. 2. / Пер. з книжної української мови, комент. В. О. Шевчука; Відп. ред. О. В. Мишанич.— К.: Дніпро, 1991.
• Літопис гадяцького полковника Григорія Грабянки / Переклад із староукраїнської Р. Г. Іванченка — Київ: Товариство «Знання» України, 1992, — 192 сторінки. ISBN 5-7770-0599-3
• Олександр Рігельман. «Літописна оповідь про Малу Росію та її народ і козаків узагалі» К. «Либідь» 1994
• Касіян Сакович.Вірші на жалісний погреб шляхетного лицаря Петра Конашевича-Сагайдачного
• Історія Русів. Ч. 1.
• Іов Борецький. Протестація
• Чайковський Андрій. Петро Конашевич Сагайдачний. — Відень: Видання «Союза Визволення України», 1917.(недаступная спасылка)
• Загірня М., Мордовець Д. Гетьман Петро Сагайдачний. — Берлін: Українське Видавництво в Катеринославі, 1922. — С. 128.